درمان آرتروز با تزریق پلاسما - قسمت اول

آرتروز (استئوآرتریت) زانو یک بیماری مزمن بسیار شایع است که می‌تواند عوارض ثانویه جدی بر سلامت افراد داشته و باعث اختلال عملکرد و محدودیت فعالیت در سالمندان شود و نهایتا هزینه‌های قابل توجهی بر سیستم بهداشت و درمان جامعه تحمیل کند.

به گزارش جام جم آنلاین، با توجه به این‌که تاکنون درمان قطعی و دائمی برای آرتروز زانو شناخته نشده، روز به روز بر تنوع درمان‌های موقت و نگهدارنده که درد بیمار را کاهش دهد و عملکرد مفاصل و کیفیت زندگی را بهبود بخشد، افزوده می‌شود.

مطالعات گسترده درباره درمان‌های متعدد فیزیکی و دارویی تنها اثرات قطعی کاهش وزن و ورزش درمانی را تائید کرده و تاکنون اثرات هیچ کدام از درمان‌های دارویی تسکینی، تزریقات داخل مفصلی کورتون و هیالورونیک اسید (موسوم به آمپول‌های تاج‌خروس یا ژله‌ای) به عنوان عوامل پیشگیری‌کننده یا درمان‌کننده دراز مدت قطعی آرتروز تایید نشده است.

در چند سال اخیر، استفاده از درمان‌های موسوم به تزریقات سرم غنی از پلاکت PRP (Platelet Rich Plasma) گسترش یافته است.

اگرچه تبلیغات وسیع و غیرواقعی در خصوص اثرات اغراق‌آمیز این روش جدید باعث شده معرفی این رویکرد درمانی در مجامع علمی و رسانه‌ها با چالش‌هایی همراه باشد.

نکته مهم این است که با توجه به شواهد علمی موجود، استفاده از این روش در جایگاه مناسب و شرایط استاندارد علمی و به شرطی که توسط متخصصان امر و به دور از منفعت‌طلبی صورت گیرد، می‌تواند اثرات مفید درمانی امیدوارکننده‌ای را در برخی بیماری‌ها از جمله بیماری‌های سیستم اسکلتی عضلانی در بر داشته باشد.

استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت بر این پایه استوار است که پلاکت‌ها که از سلول‌های موجود در خون انسان هستند، دارای دانه‌هایی (گرانول‌هایی) هستند که مواد موجود در آنها از جمله فاکتورهای رشد مختلف می‌تواند در روند ترمیم بافت‌ها و تسریع التیام نسوج موثر باشد.

در پلاسمای غنی از پلاکت، غلظت پلاکت‌های پلاسمایی که از خون خود فرد (اتولوگ) تهیه شده است، حدود یک میلیون در میکرولیتر یعنی به طور متوسط پنج برابر غلظت پلاکت در خون طبیعی است.

PRP درمانی معمولا خط اول درمان بیماری‌های تاندونی و آرتروزی نیست، ضمن این‌که سایر درمان‌های فیزیکی و توانبخشی باید بعد از درمان با PRP ادامه یابد

پزشکان امیدوارند، این افزایش غلظت بتواند با افزایش غلظت فاکتورهای رشد و احتمالا کاهش عواملی که جلوی تکثیر و بازسازی سلول‌های عضروفی را می‌گیرند، سبب بهبود ترمیم بافت‌ها و از جمله بهبود آرتروز بیماران شود.

برخی مطالعات اولیه آزمایشگاهی و مطالعه بر روی حیوانات، قابلیت‌ فاکتورهای رشد موجود در پلاکت‌ها را در تکثیر سلول‌ها، غضروف‌سازی و ترمیم بافت‌های آرتروزی نشان داده، اما هنوز شواهد کافی و دقیق درباره اثرات پیشگیری‌کننده یا درمانی دراز مدت پلاسمای غنی از پلاکت در آرتروز انسان وجود ندارد.

البته مطالعات بالینی انجام شده طی سه‌چهار سال اخیر، اثرات مثبت تزریق پلاسمای غنی از پلاکت را در کاهش درد و خشکی مفصلی، بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی در مبتلایان آرتروز را اثبات کرده‌اند. ضمن این‌که مطالعات مذکور تاکنون عوارض جانبی قابل توجهی را نشان نداده‌اند.

در ایران نیز از حدود دو سال پیش درمان با PRP رو به فزونی گذاشته است.

در این مدت اگرچه مواردی از سواستفاده و عوارض ناشی از کاربرد این روش توسط افراد غیرمتخصص و در مراکز غیرمجاز و شرایط غیراستاندارد و از جمله استفاده از کیت‌های تقلبی و نامعتبر و بخصوص در موارد تبلیغاتی که جنبه زیبایی داشته‌اند، گزارش شده، اما نتایج تحقیقات مراکز دانشگاهی از جمله گروه طب فیزیکی و توانبخشی و روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ـ که در بیمارستان‌های شهید مدرس (سعادت‌آباد) و شهدای تجریش انجام گرفته است ـ اثرات مثبت PRP را در مبتلایان آرتروز خفیف تا متوسط تایید کرده است.

آیا PRP غضروف مفصلی را بازسازی می‌کند یا پیشرفت آرتروز را به تاخیر می‌اندازد؟ تشخیص اثرات درازمدت درمان با پلاسمای غنی از پلاکت، بهترین و مناسب‌ترین غلظت پلاکتی موثر، فاصله زمانی تزریقات و تکرار مناسب این درمان در طول سال نیاز به تحقیقات بیشتر و گذر زمان دارد اما در این میان ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد: