ارزیابی تعادل نیتروژن

عملا تمام پروتین ها دارای مقداری ثابت و مضشخص (16%) نیتروژن می باشند . این نسبت با توجه به آمینواسیدهای چند پروتین ، کمی فرق می کند . البته این تفاوت بسیار ناچیز است و در اندازه گیری نیتروژن تاثیری ندارد . دانشمندان توانسته اند با اندازه گیری نیتروژن به روش نسبتا ساده کجلدال از آن به عنوان شاخص پروتئین استفاده کنند . نیتروژن ، 16% از مولکولهای پروتئین را تشکیل می دهد، بنابراین مقدارنیتروژن باید در (16/100 ) 6.25 ضرب شود تا مقدار پروتئین بدست آید . بررسیهای متابولیسم نیتروژن ، اساس ارزیابی متابولیسم پروتئین را تشکیل می دهد. برخی از این ویتامین ها و اسید های نوکلئیک دارای مقداری نیتروژن می باشند ، ولی این مقدار نیز از بس ناچیز است ، در نتایج بدست آمده ، چندن موثر نیست .

ارزیابی تعادل نیتروژن ، در مقایسه با مقدار نیتروژن دفع شده ، شامل تعیین مقدار نیتروژن تمام غذاها است و در مورد افزایش یا کاهش کل پروتئین بدن ، اطلاعات لازم را در اختیار ما می گذارد ، ولی از تغییرات درون بافت ها ، چیزی نشان نمی دهد . بیشترین مقدار نیتروژن از ادرار یا مدفوع دفع می شود . نیتروژنی که با ادار دفع می گردد، عبارتند از :

1-     نیتروژن درونی ، که از تجزیه بافتهای بدن تولید شده است .

2-     نیتروژن بیرونی ، که نتیجه جذب و هضم آمینواسیدهایی است که برای ساختن یا ترمیم بافتها ، اضافی بوده اند .

3-     حاصل ترکیبات ضروری بدن است .

در هر صورت نیتروژن از آمینواسیدهای جذب شده جدا می شود و بقیه مولکول پروتئین به صورت منبع انرژی مصرف می گردد وجود نیتروژن بیرونی در ادرار ، به یکی از این دلایل مربوط می شود :

الف- پروتئین غذا از پروتئین مورد نیاز بدن بیشتر باشد .

ب – مقدار کتلری غذا برای تامین نیاز بدن کفایت نکند .

ج – مقدار آمینواسیدهای اساسی موجود در پروتئین کافی نباشد .

که این نشان می دهد بدن نمی تواند برای جانشینی پروتئینی که در اثر تجزیه بافتهای بدن دفع شده است ، پروتئین سنتز کند . نیتروژن نسبتا ثابت و کمی که در مدفوع ظاهر می شود ، 8% کل نیتروژن مصرفی است که البته این مقدار با منبع پروتئین تغییر      می کند . این نیتروژن دفع شده ، نشان می دهد که مقداری از پروتئین هضم نشده است .

اگر نیتروژن موجود در غذا برابر با نیتروژنی باشد که از بدن دفع می شود ، شخص در حال تعادل نیتروژنی است و نشان میدهد که پروتئین مصرفی برای ترمیم و تعویض بافتهای بدن کافی است ولی در این حالت رشد یا افزایشی در بافتهای بدن صورت نمی گیرد . این وضعیت بیشتر در افراد بالغی نمایان است که کمترین مقدار پروتئین مورد نیاز را دریافت می کنند . این حالت همچنین هنگامی روی می دهد که میزان نیتروژن موجود در غذا از حداقل مورد نیاز بیشتر باشد ، ولی منجر به رشد نگردد .

اگر نیتروژن موجود در غذا بیشتر از نیتروژنی باشد که از بدن دفع می شود ، نیتروژن دارای تعادل مثبت است و در چنین شرایطی رشد صورت می گیرد و تشکیل بافتها و ترکیبات اساسی بدن سریعتر از تخریب آن می باشد . تعادل مثبت نیتروژن که معمولا نشان دهنده 28% نیتروژن خورده شده است ، باید در دوران کودکی ، بلوغ ، آبستنی و شیردهی (در صورتی که پروتئین شیر منظور شود ) بوجود آید . این حالت ، همچنین هنگام بهبود بیماریهایی روی می دهد که شخص در زمان لبتلا به آن ، پروتئین خود را از دست داده است .

اگر مقدار نیتروژنی که از بدن دفع می شود بیش از مقداری باشد که در غذا وجود دارد ، نیتروژن دارای تعادل منفی ست .

سرعت تخریب بافتهای بدن بیشتر از سنتز آنهاست . هنگامیکه پروتئین غذا کافی نیست و مقادیر کالری محدود است ، تعادل منفی نیتروژن اتفاق می افتد . این وضعیت نامطلوب منجر به اتلاف بافتها و پروتئین بدن می شود . شواهدی وجود دارد که نشان می دهد بدن می تواند با مقدار کم پروتئین سازگاری داشته باشد.

 پس از مصرف مقدار زیادتری پروتئین ، مصرف مقدار کم آن سبب تعادل منفی می شود و سپس برای ایجاد یک تعادل نیتروژنی کفایت می کند زیرا بدن ، با وضعیت جدید خود را وفق می دهد تا با بازده بیشتری پروتئین موجود را مصرف کند .

بررسی تعادل نیتروژن ، اطلاعات اندکی درباره مقدار کل پروتئین ، در اختیار ما می گذارد و در مورد تغییر پروتئینهای بدن از یک بافت به بافت دیگر ، آگاهی چندانی به ما نمی دهد. مثلا ممکن است در شخصی که دارای تعادل نیتروژنی است ، مقدار آلبومین پلاسما پائین بیاید که این امر نشان می دهد ذخیره متحرک نیتروژن برای تامین احتیاجات بافتی دیگر ، کاهش یافته است . بنابراین شاید مقدار پروتئین غذا پیش از آنکه خود را به صورت تعادل منفی نیتروژن نشان دهد ، از حد مطلوب پائین تر باشد .