پروتئینها نوعی از مواد مغذی هستند که مصرف آنها در رژیم روزانه از اهمیت بالایی برخوردار است و در ساخت برخی هورمونها، آنزیمها و آنتیبادیها مفیدند. بخش اعظم پروتئینها در منابع گیاهی و حیوانی مختلف از جمله گوشت قرمز، گوشت سفید، غذاهای دریایی، لوبیا و نخود، تخممرغ، فرآوردههای فرآوریشده سویا و دانههای خوراکی یافت میشود.
جام جم سرا: محققان توصیه میکنند افراد با مصرف هفتهای 227 گرم غذاهای دریایی و دیگر مواد حاوی پروتئین، مقدار نیاز هفتگی خود را به این مواد مغذی تأمین کنند. این مقدار نیاز، با توجه به سن و نیاز بدن به کالری، متفاوت است؛ مثلا در کودکان این میزان کاهش مییابد. مصرف پروتئینها بهعنوان یکی از مواد مغذی ضروری، به بدن در انجام عملکردهای مهم کمک میکند. از جمله میتوان به ساخت و ترمیم ماهیچهها، استخوانها و اندامها، تنظیم هورمونها و حفظ عملکردهای دستگاه ایمنی اشاره کرد. اما، زیادهروی در مصرف پروتئینها نه تنها کمکی به سلامت افراد نمیکند، بلکه مشکلاتی را نیز درپی خواهد داشت. مقدار پروتئینی که هر فرد به طور روزانه مجاز به مصرف آن است، به عواملی چون سن، جنس، وزن و میزان فعالیت بدنی بستگی دارد.
متخصصان میگویند زنان به طور متوسط روزانه به 46 گرم پروتئین نیاز دارند و این مقدار در مردان بالغ به روزانه 56 گرم میرسد. از سوی دیگر، اگر وزن بالاتر یا فعالیت بدنی بیشتری دارید برای سالمماندن به مقدار پروتئین روزانه بالاتری نیاز دارید. ورزشکاران برای پرورش عضلات روزانه به 6 /0 تا 9 /0 گرم پروتئین احتیاج دارند. در ایران، مصرف بیش از حد پروتئین اغلب در میان ورزشکارانی دیده میشود که در رشته بدنسازی فعالیت میکنند و قصد ساخت عضله دارند. طبق آمارهای ارائه شده، نسبت به میانگین جهانی، مقدار پروتئین بیشتری به این گروه از افراد توصیه میشود که متاسفانه ممکن است در درازمدت گاه عوارض جبرانناپذیری بهدنبال داشته باشد. این خطر تا حدی جدی است که پزشکان معتقدند زمانی که مصرف پروتئین به بیش از سه برابر حد معمول برسد، رشد تومورهای سرطانی تا حد قابلتوجهی افزایش مییابد؛ طوری که بررسیها نشان میدهد مصرف زیاد گوشت قرمز و سوسیس و کالباس احتمال بروز سرطان پروستات و روده بزرگ را بالا میبرد. از سوی دیگر، استفاده از منابع گیاهی این خطر را کاهش میدهد.
کمبود مواد مغذی
بهطور کلی، تمرکز روی مصرف طولانیمدت برخی مواد مغذی مانند پروتئینها باعث کمبود دیگر مواد مغذی در بدن میشود. مصرف بیش از حد پروتئینهای حیوانی مانند گوشت قرمز باعث کمبود پروتئینها و فیبرهای گیاهی میشود که در نهایت مشکلات گوارشی، یبوست، اسهال یا گاز شدید معده و دیورتیکول (التهاب روده) را بهدنبال دارد. مصرف پروتئین بالا و کمبود کربوهیدراتها در رژیم غذایی در طولانیمدت خطر بروز مشکلات کلیوی را بیشتر میکند. رژیم غذایی سرشار از پروتئین فشار بیش از حدی به کلیهها وارد میکند. از سوی دیگر، پروتئین وقتی به مقدار زیاد مصرف میشود، کمآبی بدن را بهدنبال دارد. به ازای هر صد گرم پروتئینی که میخورید باید دو لیتر آب بنوشید.
کمبود پروتئین با بدن چه میکند؟
در نقطه مقابل افرادی که بیش از حد پروتئین میخورند، کسانی قرار دارند که از کمبود این ماده در بدن رنج میبرند و بهدلیل مصرف نکردن کافی پروتئین به نوعی بیماری موسوم به «کواشیورکور» مبتلا میشوند. مبتلایان به این اختلال دچار علائمی چون اسهال، کاهش حجم توده عضلانی، خستگی، اختلال رشد، عفونتهای مکرر و التهاب و تورم میشوند. علائم آنها در مراحل ابتدایی با مصرف پروتئین بیشتر و گنجاندن مواد غذایی حاوی این ماده در رژیم غذایی روزانه، بهبود مییابد؛ ولی اگر نشانههای این بیماری در درازمدت بدون درمان باقی بماند، ممکن است به ناتواناییهای دائمی مغزی و جسمی منجر شود که در نهایت فرد به کما میرود و خطر مرگ وجود دارد. بیماری «کواشیورکور» بیشتر در کشورهای فقیر و در شرایطی که کمبود مواد غذایی رخ میدهد، دیده میشود.