بیماری آب سیاه

گلوکوم یا آب سیاه به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که منجر به آسیب عصب بینایی می‌شوند و در صورت عدم درمان صحیح می‌توانند منجر به نقص بینایی یا کوری شوند.

به گزارش ایسنا، یکی از اصلی‌ترین معیارهای خطرساز بیماری آب سیاه، افزایش فشار داخل چشمی است. پیشرفت‌های طبی و جراحی، ما را قادر ساخته است تا با تشخیص و درمان به موقع آب سیاه از عوارض ناشی از این بیماری در بسیاری از مبتلایان جلوگیری کنیم.

جهت آشنایی بیشتر با این بیماری بهتر است به طور مختصر با ساختمان و عملکرد چشم آشنا شویم. چشم از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. فضای کوچک بین قرنیه و عنبیه اتاق قدامی چشم نامیده می‌شود.

در این فضا مایع زلالیه جریان دارد. این مایع حاوی مواد مغذی است که به شستشو و تغذیه بافت‌های داخل چشم کمک می‌کند. مایع زلالیه توسط اجسام مژگانی در عقب عنبیه تولید می‌شود واز طریق راه‌های مشبک در زاویه چشم خارج می‌شود. اگر به هر دلیلی تعادل بین تولید و خروج این مایع برهم خورد، فشار داخل کره چشم بیشتر از حد طبیعی می‌شود. این افزایش فشار منجر به آسیب عصب بینایی می‌شود که مسوول انتقال تصویر اشیا، از چشم به مغز است.

عصب بینایی، همانند یک کابل برق حاوی رشته سیم‌ها، از تعداد زیادی رشته عصبی تشکیل شده است که پرده شبکیه چشم را به مغز مرتبط می‌کند. افزایش فشار چشم می‌تواند به تدریج موجب صدمه این رشته‌های عصبی و در نهایت آسیب میدان بینایی شود.

انواع مختلف آب سیاه کدامند؟

- آب سیاه با زاویه باز: شایع‌ترین نوع بیماری است. علت این نوع از آب سیاه، اختلال در خروج مایع زلالیه از طریق راه‌های مشبک است. احتمال ابتلا به این نوع با افزایش سن بیشتر می‌شود. در برخی از افراد که دارای استعداد ژنتیکی هستند، با افزایش سن محل تخلیه مایع زلالیه به تدریج کارایی خود را از دست می‌دهد و فشار چشم به تدریج زیاد می‌شود که می‌تواند باعث صدمه به عصب بینایی شود. به طور معمول آب سیاه با زاویه باز، در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و دید طبیعی است. در صورت پیشرفت صدمه به عصب بینایی، آسیب میدان بینایی به تدریج ظاهر می‌شود. در مراحل اولیه فرد از وجود این اختلال در میدان بینایی آگاه نیست، اما با پیشرفت صدمه به عصب، آسیب میدان بینایی نیز وسیع‌تر می‌شود. در این زمان، بیمار از اختلال در میدان بینایی شکایت می‌کند ودر صورت صدمه شدید عصب بینایی، فرد نابینا می‌شود.

- آب سیاه بازاویه بسته: در برخی افراد ساختمان چشم به گونه‌ای است که عنبیه (قسمت رنگی جلوی چشم) بیش ازحد طبیعی به راه‌های خروج مایع چشم نزدیک است. علت افزایش فشار چشم در این نوع، اختلال در مسیر جریان مایع زلالیه در ناحیه مردمک است. افراد مبتلا، معمولا دارای چشم‌های کوچک و دوربین هستند. در این موارد، ممکن است عنبیه به داخل زاویه چشم کشیده شده و باعث انسداد کامل آن شود. از آنجایی که مایع نمی‌تواند از چشم خارج شود، فشار داخل چشم سریعا بالا می‌رود و باعث بروز حمله آب سیاه با زاویه بسته می‌شود. تاری دید، سردرد، دیدن شعاع‌های رنگین کمانی در اطراف نورها و تهوع واستفراغ از علایم این حمله هستند.

آب سیاه با زاویه بسته، اورژانس چشم پزشکی است. اگر شما این علایم را داشته باشید باید فورا تحت معاینه چشم پزشکی قرار گیرد. زیرا تنها در صورت درمان سریع بیماری، می‌توان از کوری جلوگیری کرد. متاسفانه اغلب موارد گلوکوم با زاویه بسته قبل ازحمله اولیه، هیچ علامتی ندارد.

- آب سیاه با فشار چشم طبیعی: در این نوع از آب سیاه، آسیب به عصب بینایی بدون افزایش فشار داخل چشمی به بالاتر از محدوده طبیعی، اتفاق می‌افتد.

- آب سیاه با زاویه باز در جوانان: نوع نادر آب سیاه است. نمای بالینی آن شبیه گلوکوم با زاویه باز است. اغلب موارد این بیماری ارثی است و در صورت ابتلا یکی از والدین، احتمال ابتلای فرزندان بسیار زیاد است.

- آب سیاه مادرزادی: یکی از انواع آب سیاه است که در نوزادان وکودکان کم سن دیده می‌شود. این بیماری ناشی از تکامل غیرطبیعی یا ناکامل چشم وسیستم تخلیه مایع زلالیه چشم است.

- آب سیاه ثانویه: به مواردی از آب سیاه اطلاق می‌شود که بیماری دیگری موجب آسیب یا اختلال عملکرد راه‌های خروج مایع ازچشم می‌شود. بعضی از علل آن عبارتنداز: صدمات چشمی، التهاب چشمی، استفاده از کورتیکواستروئیدها و بیماری رها شدن رنگدانه‌ها یا پیگمان‌ها.

عوامل خطر ابتلا به آب سیاه کدامند؟

سابقه ژنتیکی یا ارثی ابتلا به آب سیاه، سن بالا، بالا رفتن فشار داخل چشم، دوربینی یا نزدیک بینی، سابقه صدمات قبلی به چشم، کم بودن ضخامت قرنیه سابقه ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند دیابت، سردردهای میگرنی و بیماری فشار خون از عوامل خطر ابتلا آب سیاهند.

آب سیاه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

معاینات منظم چشم پزشکی بهترین راه تشخیص آب سیاه است.اندازه‌گیری فشار چشم به تنهایی برای تشخیص آب سیاه کافی نیست. تنها راه اظهار نظر قطعی در مورد آب سیاه، معاینه کامل چشم است که شامل اندازه‌گیری فشار داخل چشم یا تونومتری، معاینه زاویه چشم یا گونیوسکوپی، معاینه سرعصب بینایی و بررسی میدان بینایی یا پریمتری است.

درمان گلوکوم چیست؟

آسیب ناشی از آب سیاه در اکثر موارد غیرقابل برگشت است و درمان‌های مختلف طبی و جراحی، فقط باعث جلوگیری از پیشرفت بیماری و آسیب بیشتر به چشم می‌شوند. بنابراین شروع به موقع درمان و پیگیری منظم بیماری تحت نظر چشم پزشک بسیار ضروری است.

روش‌های درمانی آب سیاه شامل موارد زیر است:

- داروها: آب سیاه معمولا با تجویز روزانه قطره‌های چشمی درمان می‌شود. این داروها با مکانیسم‌های مختلف منجر به کاهش ترشح مایع زلالیه و یا بهبود سیستم تخلیه و در نهایت کاهش فشار چشم می‌شوند. استفاده از درمان دارویی به نظر پزشک، نوع بیماری و وجود یا عدم وجود بیماری‌های زمینه‌ای و سایر داروهای مصرفی بستگی دارد.

چند توصیه در مورد مصرف داروها:

هرگز بدون تجویز پزشک داروی خود را قطع یا تعویض نکنید، اگر داروی شما در حال اتمام است، پزشک خود را مطلع کنید تا نسخه شما رادر صورت لزوم تجدید کند، داروها می‌توانند باعث حفظ بینایی شما شوند، اما در هر صورت عوارض خاص خود را دارند، در صورت بروز عوارض به چشم پزشک خود اطلاع دهید، بعضی از عوارض قطره‌های چشمی عبارتند از: احساس خارش یا سوزش در چشم، قرمزی چشم یا پوست اطراف آن، تغییرات نبض یا ضربان قلب، تغییرات تنفسی (به ویژه درآسم و آمفیزم)، خشکی دهان، تغییرات حس چشایی، سردرد، تاری دید و تغییر در رنگ چشم‌.

- جراحی: درمان جراحی شامل روش‌های لیزری و غیر لیزری است. انتخاب روش جراحی مناسب به نوع گلوکوم و نظر چشم پزشک بستگی دارد.