روانشناسی رشد نوجوانی - بخش ۱۴

رشد قضاوت اخلاقی، جریانی مداوم است. سرعت تغییر و بالاترین مرحله ای که فرد در سال های پس از کودکی به آن می رسد، بستگی به تفاوت های فردی دارد. به وقوع پیوستن یا نپیوستن رشد بستگی به تعامل بین نوجوان و محیط دارد. بعضی تجارب و محیط ها باعث پیشرفت و رشد مثبت ارزش ها می باشد، بعضی دیگر ممکن است هیچ تاثیری بر این جریان نگذارد و بالاخره ممکن است محیط های دیگری از رشد ارزش ها جلوگیری نموده یا باعث تثبیت نارس یا قبل از موعد آن ها گردد.
کلبرگ از یک سری معماهای اخلاقی که از طریق   آن ها استدلال اخلاقی فرد ارزیابی می شود، استفاده   می کند. موضوع اساسی در این جریان انتخاب نهایی نبود بلکه دلایلی که از آن تصمیم حمایت می کرد ،اهمیت داشت. بنابراین در نظام کلبرگ پاسخ صحیح و غلط وجود ندارد، بلکه سطوح استدلالی وجود دارد که نماینده ساخت جریان فکری شخص می باشد. از نتایج این معماها کلبرگ متقاعد شد که سه سطح اساسی رشد اخلاقی وجود دارد و هر سطح نیز شامل دو مرحله است  که در مجموع 6 مرحله می شود.
پیشرفت در این 6 مرحله به صورت یک توالی نامتغیر است، اما از آن جا که یک سطح به طور کامل جانشین سطح دیگر نمی شود، بزرگسالان قضاوت های اخلاقی می کنند که ممکن است مشابه قضاوت های کودکان یا نوجوانان باشد. با وجود این کودکان نمی توانند پیشی بگیرند و قضاوت هایی شبیه بزرگسالان کنند. 
تحقیقات بر اساس تئوری پیاژه، اریکسون، لوینگر و کلبرگ نشان دهنده ارتباط درونی قوی بین جریان عملیات شناختی، تشکیل هویت، رشد خود و قضاوت اخلاقی  می باشد. نتایج متعددی اشاره بر ارتباط به کاربردن تفکر انتزاعی و کاربرد مراحل پیشرفته تر استدلال اخلاقی دارد. همچنین این نتیجه حاصل گردیده است که سطح شناختی، به عنوان شرط لازم اما ناکافی برای نحوه استدلال اخلاقی شناخته شده است. به عبارت دیگر باید یک نفر به تفکر انتزاعی برسد تا بتواند در سطح پس عرفی استدلال نماید; اما به هر حال رسیدن به تفکر انتزاعی الزاما تضمین کننده آن نیست که فرد در تصمیم گیری های خود از استدلال پس عرفی استفاده کند.
مراحل رشد اخلاقی کلبرگ
سطح 1- پیش عرفی (4 تا 10 سالگی) اصول اخلاقی به صورت بیرونی کنترل می شود. قضاوت اخلاقی بیشتر مبتنی بر اجتناب از مجازات یا کسب پاداش است. از دید کودکان معیارهای اخلاقی از سوی دیگران تعیین می شوند.
مرحله 1- جهت گیری تنبیه و اطاعتکودک برای گریز از مجازات، از معیارهای اخلاقی دیگران تبعیت می کند و توجه چندانی به انگیزه عمل فرد ندارد، بلکه بیشتر به پیامدهای آن فکر می کند.
مرحله  2- جهت گیری هدف وسیله ای (لذت گرایی نسبی) عمل درست را به صورتی در نظر می گیرند که نیازهای شخصی آن ها را برآورده می سازد و برای آنان فایده و لذت در پی دارد. سودجویی متقابل معیار قضاوت اخلاقی است.
سطح  2- عرفی (10 تا 13 سالگی) فرد معتقد است احترام به نظام اجتماعی رایج برای تضمین روابط انسانی سودمند و نظم اجتماعی اهمیت دارد. تمایل دارد با اعمالش دیگران را خوشنود کند یعنی تحسین آنان را برانگیزد. گرایش به اطاعت کامل از قوانین دارد. از دید او قانون ماهیتی مطلق دارد و در اصل غیرقابل تغییر است.
مرحله 3 - جهت گیری دختر خوب - پسر خوب (تایید از جانب دیگران) انگیزه های دیگران در قضاوت های اخلاقی در نظر گرفته می شوند. عملی که تایید دیگران را در پی داشته باشد، از نظر اخلاقی قابل دفاع است. افراد به نیت عمل اهمیت می دهند و نه به پیامد آن.
مرحله 4- جهت گیری حفظ نظم اجتماعیدرست بودن برحسب عمل کردن به وظیفه، نشان دادن احترام به مراجع قدرت و حفظ نظم اجتماعی تعریف می شود. هر انسانی موظف است که به تعهدات خود به گونه ای که جامعه تعیین کرده است، عمل نماید.
سطح 3- پس عرفی (13 سالگی به بعد)
رسیدن به این سطح نشانه ای از رسیدن به اخلاق واقعی است. در این سطح فرد متوجه می شود که ممکن است بین دو معیار پذیرفته شده اخلاقی تضاد وجود داشته باشد. او ضمن احترام به قوانین ممکن است از نارسایی برخی از آن ها آگاه شده و دریابد که افراد دیگر ممکن است عقاید و ارزش های متفاوتی داشته باشند.
مرحله  5 - جهت گیری قراداد اجتماعیافراد قوانین و مقررات را ابزارهای انعطاف پذیری برای پیشبرد اهداف انسانی می دانند. این آگاهی وجود دارد که چنین قواعدی مطلق نیستند و گاهی اوقات ناعادلانه اند. به عبارتی ممکن است صحت و حقانیت بعضی قوانین مورد تردید قرار گیرند.
مرحله  6- جهت گیری اصول اخلاقی همگانیعمل درست توسط اصول اخلاقی خودبرگزیده وجدان تعریف می شود که صرف نظر از قانون و قرارداد اجتماعی، در مورد تمام بشریت معتبر است. این ارزش ها، مقررات اخلاقی انتزاعی هستند. افراد معمولا این اصول را برای همه انسان ها به طور برابر قابل اجرا می دانند و معتقدند که ارزش و شرافت هر فردی باید محترم شمرده شود.
دوره های شکل گیری دین و مذهب در نوجوانان  
در نوجوانی شاهد تغییرات و تحولات زیادی از جمله تغییرات شناختی هستیم. از این رو شکل گیری دین و مذهب در نوجوان چند دوره را طی می کند: