مراحل رشد غریزه در نوجوانی

یکى از تحوّلات قابل توجه در دوره نوجوانى، بروز و ظهور تمایلات جنسى و شهوانى است که گاهى نوجوانان را با مشکل مواجه مى سازد و این مشکلات به دلیل ناآشنایى با این پدیده و عدم آمادگى براى هدایت این استعداد در مسیرى منطقى، موجب گرفتارى هایى براى نوجوان مى شود.

نوجوانان باید توجه داشته باشند که هر استعداد و قوایى که در وجود آنان خلق شده در جهت رشد و شکوفایى آنان است و اگر بر اساس معیارهاى منطقى و درست، از این استعدادها بهره بردارى شود موجب کمال و بالندگى انسان مى شود. قواى جنسى و نیروى شهوانى از استعدادهایى است که بر اساس آن مى توان تشکیل کانون خانواده و ادامه نسل انسان را پى ریزى کرد تا لذتى ارزشمند از این طریق نصیب انسان شود. اما اگر این استعداد و توانایى در مسیر انحرافى و خارج از چارچوب دستور عقل و وحى قرار گیرد، انسان را به سوى هلاکت معنوى و مادى مى کشاند و از ارزش هاى انسانى دور مى کند و در دام بیمارى هاى جنسى گرفتار مى سازد.

حضرت على(علیه السلام) مى فرمایند: «من اتبع هواه ضل»،1 هر کس از هواهاى نفس خود پیروى کند گم راه مى گردد.

به عنوان نمونه، اگر انسان از استعداد و قواى جنسى و نعمت خدادادى خود در مسیر درست و راهى که خداوند براى آن معین کرده است استفاده نکند، در هلاکت و گم راهى وارد شده است.

بیدارى غریزه جنسى

بى تردید، یکى از نیرومندترین غرایز، غریزه جنسى است که در وجود انسان قرار داده شده. این نیرو، که از ابتداى تولّد به صورت نهفته و غیرفعّال در انسان وجود دارد، تا زمان بلوغ و نوجوانى، از محرّک چندانى برخوردار نیست. اما به محض شروع نوجوانى، آرام آرام زمان بیدارى و شکفتگى آن فرامى رسد و به تدریج، وجود نوجوان را فرا مى گیرد و تأثیر بسیارى بر ابعاد عاطفى، اخلاقى، اجتماعى و رفتارى او مى گذارد، به گونه اى که گاهى نوجوانان خود را در چنگال این غریزه، تقریباً بى دفاع و ناتوان مى بینند. نوجوان در این مقطع از زندگى، چند مرحله را به تدریج طى مى کند:

مرحله اول: ابتدا توجه نوجوان به وضع بدنش معطوف مى شود و این آغاز توجه و علاقه به امور جنسى است.

مرحله دوم: توجه به علاقه جنسى بیشتر مى شود و با عاطفه و محبت به جنس مخالف همراه مى گردد.

مرحله سوم: علاقه به جنس مخالف بیشتر مى شود و در این مرحله، ممکن است عشق و علاقه نوجوان متوجه چندین نفر باشد و بخواهد با افراد متعددى ارتباط عاطفى همراه با عشق داشته باشد.

مرحله چهارم: علاقه معطوف به چند نفر، تغییر جهت داده، به جانب یک نفر از جنس مخالف هدایت مى شود. این فرد ممکن است حتى از خود وى بزرگ تر باشد. نوجوان احتمالا در این مقطع، مى خواهد مورد پشتیبانى عاطفى یک فرد توانا قرار گیرد.

مرحله پنجم: نوجوان تغییر عقیده مى دهد و توجه خود را معطوف به جنس مخالفى مى کند که تناسب سنّى با او داشته باشد.2

براى غریزه جنسى نیز همانند هر غریزه و نیروى دیگرى شیوه هاى گوناگونى براى ارضا وجود دارد که برخى از آنها با طبیعت انسانى، اخلاقى، دینى و ارزش هاى بشرى، موافقت و همسویى دارد و برخى دیگر، مغایر طبیعت بشر و ارزش هاى انسانى است و به آن «انحراف جنسى» گفته مى شود.

غریزه جنسى مانند تشنگى و گرسنگى و سایر نیازها، براى تأمین و ارضا، انسان را به فعالیت وامى دارد و او را به طرف برآورده شدن نیازش برمى انگیزد. در این صورت، نوجوان در مقابل خود، با چندین راه مواجه مى گردد و به برخى از آنها اقدام مى کند. نوجوانِ با ایمان و جویاى کمال به دنبال شیوه اى مى رود که با عقل و دستورات دینى سازگار باشد. در ذیل، به چند نمونه از راه هایى که براى ارضاى غریزه جنسى در مقابل نوجوان وجود دارد، اشاره مى گردد:

1. بلوغ جنسى غالباً زودتر از بلوغ روانى و بلوغ اقتصادى براى نوجوان فرامى رسد یعنى در نوجوانان، نیاز جنسى و توانایى ارضاى آن ایجاد مى شود، در حالى که بلوغ و توانایى اداره یک خانواده از نظر اقتصادى و مدیریتى وجود ندارد و او هنوز نمى تواند همسر، پدر یا مادر خوبى براى اداره خانواده بشود. به همین دلیل، نوجوان با شرایطى مواجه مى شود که از یک سو، نیاز جنسى دارد و این نیاز، او را به طرف تأمین و ارضا برمى انگیزد و از سوى دیگر، توانایى اداره یک خانواده را از نظر اقتصادى و تدبیر امور ندارد تا بتواند به تشکیل خانواده و ازدواج اقدام کند و مشکل را با ازدواج برطرف کند. پس ناچار است تشکیل خانواده و ازدواج را به تأخیر بیندازد و براى ارضاى نیاز جنسى اش چاره اى بکند. اما چگونه؟

عده زیادى از نوجوانان با خویشتن دارى و پرهیز از عوامل تحریک کننده شهوت، ارضاى این غریزه را به زمان مناسب و در شکل خداپسندانه اى که مطابق فطرت انسانى و سازگار با دستورات اخلاقى شرع مقدّس اسلام باشد، موکول مى کنند. این انتخاب و روش گرچه دشوارى و پیچیدگى زیادى دارد، ولى انتخابى پسندیده، عقلانى، موافق فطرت انسانى و رمز کمال و سعادت انسانى است و نوجوان با این انتخاب مبارک، به جهاد با نفس، که با ارزش ترین جهاد و مبارزه است، اقدام مى کند و از این طریق، هم رضایت الهى و خشنودى او را کسب مى نماید و هم سلامتى جسمى و روحى خود را تأمین مى کند. حضرت امیرالمؤمنین على(علیه السلام) در این باره مى فرمایند: هر کس دوست دارد به درجات بلندى نایل آید، باید بر خواهش هاى شهوانى چیره شود.3 و در روایتى دیگر فرمودند: با خواهش هاى نامشروع نفس مخالفت کن تا سالم بمانى.4

2. گرایش دیگر که در نوجوان به وجود مى آید و برخى را به دام خود مى کشد «خودارضایى» است. این روش با اهداف خلقت انسان و نیز فلسفه آفرینش غریزه جنسى، مغایرت دارد و کارى حرام و ناپسند است.

3. برخى از نوجوانان به سوى همجنس خود کشیده مى شوند. این انحراف، که به «همجنس گرایى» معروف است، با اصول انسانى و اسلامى مغایر بوده، گناه بزرگى محسوب مى شود.

4. بسیارى از نوجوانان به جنس مخالف متمایل مى شوند که البته این تمایل به هر شکلى غیر از پیمان عقد و ازدواج صورت پذیرد، عملى ناشایست محسوب مى شود و عواقب وخیمى درپى دارد.

منبع : ماهنامه علمی -تخصصی معرفت