HDL کلسترول و روش ‏های افزایش آن

یکی از اهداف متخصصان قلب از ارجاع بیماران خود به متخصصان تغذیه آن است که HDL خون بیمارانی که به سکته قلبی دچار شده اند و یا تحت عمل جراحی قلب باز(Bypass) قرار گرفته اند، سریع‏ تر افزایش یابد.

همچنین در بیماران مبتلا به چربی خون بالا، افزایش HDL از اهداف رژیم‏ درمانی است.

با توجه به اهمیت HDL در محافظت از قلب همواره متخصصان تغذیه در توصیه‏ های خود، افزایش HDL را مدنظر دارند.

HDL چیست؟

برای انتقال کسترول در خون به ملکول ‏های لیپوپروتئینی نیاز است که به طور معمول 2 نوع از آن ها بیشتر مورد استفاده قرار می‏ گیرد:

* HDL: که به جمع کلسترول و این ملکول HDL-C گفته می ‏شود.

* LDL: که با اتصال به کلسترول LDL-C را ایجاد می ‏کند.

برای اختصار در نوشتارها به این ملکول‏ ها HDL و LDL گفته می ‏شود.

HDL یکی از ملکول‏ های چربی خون از نوع لیپوپروتئین است که قسمت اعظم آن پروتئین (50 درصد) و قسمت کمتر آن را کلسترول و تری ‏گلسیرید تشکیل می ‏دهد و کار عمده آن انتقال کلسترول از بافت ‏ها و هدایت آن به سمت کبد است.

به طور کلی این نوع چربی مفید در خانم‏ ها بیشتر از آقایان و در ورزشکاران بیشتر از افراد غیر ورزشکار است.

به علت آن که وزن مخصوص HDL در حدود 1/1 گرم درصد میلی لیتر بوده و این مقدار بالاتر از وزن مخصوص سایر لیپوپروتئین ‏ها است، بنابراین آن را به نام لیپوپروتئین با وزن مخصوص بالا Lipoprotein  High Density نام گذاری کرده‏اند. HDL در کبد و روده‏ها ساخته می ‏شود.

در بیماران با کاهش HDL، معمولاً افزایش مقاومت به انسولین دیده می ‏شود که ممکن است ناشی از عدم فعالیت فیزیکی و یا چاقی باشد. مطالعات زیادی نشان داده که افزایش HDL باعث کاهش مرگ و میر در مردان و زنان مبتلا به بیماری ‏های قلبی عروقی می ‏شود.

مقدار بالای HDL خون باعث کاهش خطر بیماری‏ های عروق کرونر قلب می‏ شود.

بررسی ارتباط بین سکته مغزی و بیماری ‏های قلبی عروقی با میزان HDL خون نشان داده است که اگر میزان آن بیشتر از 60 میلی ‏گرم در صد میلی ‏لیتر خون باشد، رابطه ‏ای معکوس و اگر کمتر از 40 میلی ‏گرم درصد میلی ‏گرم لیتر خون باشد رابطه‏ مستقیم با سکته مغزی دارد.

در افراد سالم میزان HDL خون در زنان بهتر است بیشتر از 50 میلی ‏گرم در صد میلی ‏لیتر خون و در مردان بیشتر از 45 باشد.

علل کاهش HDL خون

* چاقی، عدم فعالیت فیزیکی، سن، سیگار، التهاب، ژنتیک، مصرف داروهای استروئیدی آنابولیک و رژیم غذایی کم ‏چربی با کربوهیدرات بالا باعث افزایش کاتابولیسم (سوخت) HDL می ‏شود.

* کاهش ماده‏ای پروتئینی به نام آپوپروتئین آ و افزایش میزان تری گلسیرید خون نیز اغلب با کاهش HDL همراه است.

* همچنین، کاهش فعالیت لیپوپروتئین لیپاز(LPL) در بیماران با کاهش HDL همراه می‏ باشد.

* 50 درصد تغییرات مرتبط با HDL به ژنتیک فرد بستگی دارد.

* مصرف قرص‏های ضد بارداری نیز باعث افزایش ‏تری گلسیرید خون و کاهش HDL می ‏شود.

اقدامات لازم برای افزایش HDL خون

* برخی مطالعات نشان داده است که رژیم‏ های غذایی با کربوهیدرات کم باعث افزایش HDL خون تا حدود 10 درصد می ‏شود.

* افزایش مقدار ایزوفلاون خون ناشی از مصرف پروتئین سویا حدود 3 درصد HDL خون را افزایش می ‏دهد.

* نتایج مطالعه ‏ای در آمریکا در سال 2006 نشان داد که تجویز مکمل‏ های مولتی ویتامین باعث افزایش 21 تا 23 درصد میزان HDL می ‏شود.

* از عوامل ژنتیکی موثر در افزایش HDL می ‏توان ApoA-1 را نام برد که وجود آن نقش مهمی در محافظت از قلب دارد.

* در برخی بررسی‏ های اپیدمیولوژیکی نشان داده شده است که رژیم‏ های غذایی کم‏ چرب و پُرکربوهیدرات باعث کاهش HDL می ‏شود. البته این نظر مورد تایید همه محققان قرار نگرفته است. زیرا ممکن است چربی رژیم غذایی حاوی مقادیر مختلفی از نوع PUFA (چند اشباع نشده) و یا MUFA (تک اشباع نشده) باشد.

* از طرفی رژیم های توصیه شده فعلی مبنی بر کاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع شده (SFA) باعث کاهش خطر آتروژنیک LDL (مضر) می ‏شود، اما متاسفانه HDL مفید را نیز کاهش می ‏دهد.

یکی از عوارض مصرف رژیم غذایی کم ‏چرب کاهش مقدار پلاسمایی ApoA-1 است که به کاهش HDL نیز منجر می‏ شود. شاید مطالعات آینده در مورد تاثیر مواد مغذی بر روی ژن APOA-1، به طراحی رژیم ‏های غذایی مورد نیاز برای افزایش HDL کمک می‏ کند.

* هر چند که افزایش مصرف نیاسین باعث افزایش HDL خون می ‏شود ولی عوارض جانبی بی ‏شماری چون خشک شدن دهان، برافروختگی چهره و... دارد.

نتیجه‏ گیری

استروژن با منشا خارج از بدن، ورزش مستمر، کاهش چربی‏ های خون (تری گلسیرید، کلسترول و LDL) در افزایش HDL نقش مهمی دارند.

برخی منابع، مصرف غذاهای حاوی مواد پلی فنولیک و فلاونوئیدی مثل انگور قرمز، چای، کرفس و پیاز را در افزایش HDL و کاهش مرگ و میر دخیل می ‏دانند.

در تحقیقات مداخله ‏ای تغذیه‏ ای که نگارندگان این مقاله بر روی بیماران هایپرلیپیدمی انجام داده ‏‏اند، نتایج نشان می ‏دهد که تاثیر منابع غذایی مهمی چون پروتئین سویا و یا روغن زیتون چنان چه همراه رژیم غذایی کم‏ کالری باشند، بیشتر از آن که بر روی افزایش HDL موثر باشند، بر کاهش ‏تری گلسیرید تاثیر می ‏گذارند.

در ضمن طراحی رژیم غذایی حاوی آنتی اکسیدان‏ ها و یا مکمل‏ ها را بایستی به متخصص تغذیه سپرد و از مصرف بدون مشاوره ی آن ها پرهیز نمود.

منبع: دکتر زاووشی و دکتر نوروزی