استخوان ایرانی‌ها زودتر پوک می‌شود

20 اکتبر هر سال میلادی به عنوان "روز جهانی پوکی استخوان" در نظر گرفته شده است که مصادف بود با 28 مهر ماه 1388.

90 درصد ایرانی‌ها دچار کمبود کلسیم هستند و سن پوکی استخوان نیز در کشور ما به 45 سالگی رسیده، در حالی که این سن در دنیا 70 سالگی است.

میزان ابتلا به پوکی استخوان در ایران به مرحله ی بحران رسیده است. تحقیقات نشان می‌دهد 90 درصد خانواده‌های ایرانی به‌ دلیل تغذیه نامناسب و مصرف پایین لبنیات در ایران به پوکی استخوان مبتلا هستند.

گزارش‌های وزارت بهداشت حاکی از آن است که میزان مصرف سرانه شیر در اروپا 300 تا 400 کیلوگرم در سال است، اما سرانه مصرف شیر در ایران برای هر نفر 90 کیلوگرم تعیین شده است و سرانه پایین مصرف شیر و فراورده‌های لبنی در کشور باعث شده تا در حوزه سلامت، هزینه بالایی جهت رفع پوکی استخوان صرف شود.

زنان، همچنان در صدر

دکتر حمیدرضا آقایی میبدی، فوق تخصص غدد با اشاره به اینکه پوکی استخوان یک بیماری بدون علامت است و تا منجر به شکستگی نشود علامتی ندارد، اظهار داشت: در حال حاضر 5/4 درصد زنان و 3/2 درصد مردان بالای 50 سال مبتلا به پوکی استخوان هستند. همچنین در همین گروه سنی 35 درصد مردان و 40 درصد زنان ضعف استخوانی(استئوپنی) دارند.

برای پیشگیری از پوکی استخوان باید از سنین پایین اقدام کرد، چون استخوان‌ها در دهه سوم زندگی (20 تا 30 سال) به حداکثر قدرت استحکام خودشان می‌رسند و در زنان بعد از سنین یائسگی به‌دلیل کاهش هورمون‌های جنسی افت پیدا می‌کنند.

پوکی استخوان در واقع خالی‌شدن استخوان از مواد سازنده آن است. در این بیماری گاهی فرد در تمام استخوان‌های خود احساس درد و سوزش می‌کند و گاهی حتی فرد متوجه شکستن استخوان نمی‌شود، چنان ‌که گاهی فشارهای کوچک مثل خم‌شدن یا بلندکردن یک جسم سنگین و یا حتی سرفه می‌تواند موجب شکستگی استخوان شود.

طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، این بیماری در سراسر دنیا در حال افزایش است، در حالی که پوکی استخوان تا 20 سال پیش نادیده گرفته می‌شد که به‌علت نداشتن راهی برای اندازه‌گیری دانسیته استخوان و درمان بیماری بود.

آمارها می‌گوید در ایران در طول یک سال، شاهد از دست‌دادن 36 هزار و 761 سال از عمر کل جامعه به‌علت این بیماری هستیم.

کارشناسان، تغذیه مناسب، نوشیدن حداقل 2 لیوان شیر در روز، ورزش کردن و استفاده از نور خورشید را مهم‌ترین راه جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان می‌دانند.

30 درصد دختران نوجوان در آینده دچار پوکی استخوان می‌شوند

ورزش به تراکم استخوان‌ها می‌افزاید، از پوکی آنها پیشگیری می‌کند و مقاومت اسکلت بدن در برابر شکستگی‌ها را بالا می‌برد. اکثر ورزش‌ها این خاصیت را دارند، اما بهترین آنها ورزش‌هایی هستند که تمام اندام ها را درگیر می‌کنند.

نتایج یک بررسی نشان داده است که پیاده‌روی از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. بسکتبال و فوتبال نیز ساختار استخوان را متراکم می‌کنند و این یک مزیت به شمار می‌رود، زیرا بافت متراکم‌تر در برابر پوکی استخوان مقاوم است و به راحتی نمی‌شکند.

دکتر محمود شیرازی، متخصص ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل می‌گوید: «30 درصد دختران نوجوان کم‌تحرک در آینده دچار پوکی استخوان می‌شوند.

پوکی استخوان ممکن است بسیار پیش رود، حتی تا آنجا که ممکن است فرد با یک زمین خوردن ساده برای همیشه بستری شود.

تنها راه مقابله با ابتلا به این بیماری و عوارض آن که شکستگی لگن و ران، درد شدید ستون فقرات و قوز از جمله ی آنهاست، ورزش کردن، تغذیه صحیح و استفاده از ویتامین D است.»

بسیاری از پزشکان و متخصصان تأثیر مثبت ویتامینD  بر عدم‌ ابتلا به بیماری پوکی استخوان را تأیید کرده‌اند و معتقدند بهترین و ارزان‌ترین منبع ویتامین D در کره زمین نور خورشید است.

قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به‌مدت 10 الی 15 دقیقه بین ساعات 10 صبح یا 4 بعدازظهر، بخشی از ویتامین D مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند. تابش نور خورشید از پشت پنجره، موثر نیست. همچنین این زمان از 10 الی 15 دقیقه نباید بیشتر شود.

راه‌های تشخیص

غالباً پوکی استخوان به‌طور تصادفی و در نتیجه عکسبرداری با اشعه X نمایان می‌شود.

در بسیاری از موارد هم تنها علامتی که از پوکی استخوان موجود است، درد پشت پس از ایستادن طولانی مدت است که پس از کمی استراحت برطرف می‌شود؛ اما گاهی هیچ نشانه‌ای از پوکی استخوان وجود ندارد تا اینکه شکستگی رخ می‌دهد.

گفتنی است تنها آزمایشی که می‌تواند برای سنجش استحکام استخوان به کار رود، تراکم‌سنجی(دانسیتومتری) است.

این آزمایش می‌تواند روی مچ دست یا ستون مهره‌ها انجام گیرد که ارزش تشخیصی هر دو به یک میزان است.

این آزمایش‌ها برای تشخیص و پیگیری درمان پوکی استخوان، دقیق‌تر از عکسبرداری با اشعه X هستند.

عوارض بیماری

مهم‌ترین عارضه پوکی استخوان، شکستگی است. بیشترین شکستگی ها در این بیماری، در ناحیه مفصل ران در محل اتصال به لگن و در ستون فقرات که معمولا وزن بدن را تحمل می‌کند رخ می‌دهد. شکستگی در ناحیه مچ دست نیز شایع است. شکستگی در ناحیه لگن در اثر زمین‌خوردگی ایجاد می‌شود که سبب ناتوانی شدید و حتی مرگ پس از جراحی می‌شود.

آمارها در ایران می‌گویند 50 درصد افراد مبتلا به پوکی استخوان، شکستگی ران داشته‌اند که پس از این اتفاق، 20‌درصد از نظر زندگی وابسته به دیگران شده‌اند و 20 درصد دیگر زندگی‌شان به خطر افتاده است. طبق این آمار، در یکسال، 5 هزار شکستگی در استخوان ران در زنان و 500 مورد شکستگی در ستون فقرات و 2 هزار شکستگی در ناحیه مچ اتفاق می‌افتد.

راه پیشگیری

کارشناسان معتقدند بیشترین رشد استخوان در سنین بین 11 تا 17سالگی است و تا 30 سالگی بر تراکم استخوان‌های بدن افزوده می‌شود؛ بنابراین در سنین جوانی باید برای جلوگیری از پوکی استخوان فکری کرد و نباید فراموش کرد الگوهای مدرن امروزی برای زیبایی اندام مانند مانکن‌ها و نیز پیروی از شیوه‌های جدید لاغری، می‌تواند به استخوان‌های دختران آسیب جدی بزند و زمینه‌ای برای بروز پوکی استخوان در سال‌های بعدی باشد.

میزان بیماری در ایران و جهان

اطلاعات در مورد شیوع پوکی استخوان در مناطق مختلف دنیا هنوز محدود است؛ به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، آمار دقیقی وجود ندارد. شیوع این بیماری از کشوری به کشور دیگر یا حتی در مناطق مختلف داخل یک کشور متفاوت است و بستگی به نژاد، وضعیت تغذیه، فعالیت بدنی، سبک زندگی، بیماری‌ها، مصرف داروها، سابقه ابتلا به این بیماری در خانواده و مصرف دخانیات دارد.

با این حال، بعضی مطالعات در سطح محدود انجام شده است که می‌تواند تا حدودی وضعیت کشور ما را در مقایسه با کشورهای دیگر روشن کند.

مطابق آمار موجود، متوسط تراکم استخوان افراد سالم کشور ما در مقایسه با افراد ژاپنی حدود 9/3 ‌درصد بالاتر و در مقایسه با آمریکا 6/4 درصد کمتر است. این در حالی است که آمارها در کشور آمریکا نشان می‌دهد حدود 55‌ درصد آمریکایی‌ها به‌خصوص زنان، در معرض خطر شکستگی و پوکی استخوان هستند و حدود 8 میلیون زن و 2 میلیون مرد در آمریکا پوکی استخوان دارند.

از هر 4 زن ایرانی بالای 50 سال، یک نفر به پوکی استخوان مبتلاست. این در حالی است که آمارهای جهانی، فاصله معنی‌داری با آمار کشور ما دارد.

منبع: همشهری آنلاین