فواید و محدودیت‌های آب معدنی

اینکه تا چه زمانی بطری‌های آب معدنی تولید مواد خطرناک به داخل آب ندارند مهم است. نفوذ ترکیبات شیمیایی از بدنه بطری‌ها به درون آب به نحوه نگهداری و استفاده از این آب‌ها بستگی دارد.

آب معدنی طبیعی، آبی است که دارای املاح معدنی خاصی باشد و حتماً از منابع طبیعی به دست آمده باشد. امکان این وجود دارد که ترکیبات آب معدنی‌های مختلف با هم تفاوت داشته باشند یا در فصول مختلف ترکیبات آن ثبات نداشته باشد. اما وجود استاندارد، کنترل ترکیبات آب‌ها برای سلامتی مصرف کنندگان اجباری است که در ادامه بیان می‌شود. همچنین سلامت ظروف بسته بندی و زمان نگهداری آن‌ها مورد بحث است.
اینکه تا چه زمانی بطری‌های آب معدنی تولید مواد خطرناک به داخل آب ندارند حائز اهمیت است: نفوذ ترکیبات شیمیایی از بدنه بطری‌ها به درون آب به نحوه نگهداری و استفاده از این آب‌ها بستگی دارد.
قرار ندادن آب‌های بطری شده در برابر نور خورشید و همچنین جلوگیری از یخ زدن آن‌ها بهترین راهکار برای جلوگیری از نفوذ ترکیبات سمی بطری به آب است.

یافته‌ها

در یک پژوهش، تأثیر زمان نگهداری (1 تا 8 هفته)، دمای نگهداری (20 تا 80 درجه سلسیوس)، pH 6.3 تا 8.3، نور خورشید و اشعه ماوراءبنفش بر میزان نشت عنصر آنتیموان از بطری‌های آب معدنی به داخل 15 نوع آب معدنی، با استفاده از دستگاه اسپکترومتر جذب اتمی بررسی شد و نتایج نشان داد که میزان آنتیموان در هفته اول و دوم در همه نمونه‌ها پایین‌تر از حداکثر آلودگی استاندارد ایران بود ولی در هفته چهارم در یک نمونه، در هفته هشتم در 3 نمونه، از حداکثر تراز آلودگی بیشتر شد.
نور خورشید، اشعه ماوراءبنفش، تغییر درجه آب معدنی و نگهداری در دماهای 20، 60 و 80 درجه سلسیوس باعث شد میزان آنتیموان به بالاتر از حداکثر آلودگی برسد.

آیا آب معدنی باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود؟
جواب این سؤال بله است! که به دلیل وجود کاتیون‌هایی است که در آب معدنی طبیعی وجود دارد و مهم‌ترین کاتیون که باعث ایجاد مشکلات در دندان می‌شود فلوراید است.
غلظت مـورد نیاز فلوئور در آب آشامیدنی بـه میانگین دما بستگی داشته و با آن رابطه عکس دارد.
غلظت‌های بالای ۲ میلی‌گرم در لیتر فلوراید در آب آشـامـیـدنـی موجب بیماری فلوئوروزیس (لکه دار شـدن دندان‌ها) می‌شود؛ همچنین گروهی از محققین معتقدند که بیماری‌های مونگولیسم و سرطان در ارتباط با مقادیر زیـاد فلوئور در آب است و مصرف فلوئوراید به مقدار زیاد (غلظت بالای ۵ میلی‌گرم در لیتر) منجر به ایجاد بیماری اسکلتال فلوئوروزیس (افزایش ضخامت استخوان‌ها، لیگمان‌ها و تاندون‌ها را در پی دارد) می‌گردد.
پژوهشگران میزان فلوئور مورد نیاز برای ممانعت از پوسیدگی و خالدار شدن دندان‌ها را حدود ۱ میلی‌گرم در لیتر اعلام نموده‌اند. طبق استاندارد ایران، چنانچه آب معدنی حاوی بیش از دو میلی‌گرم در لیتر فلوئورید باشد باید عبارت زیر روی برچسب نوشته شود: «برای نوزادان و کودکان کمتر از هفت سال مناسب نمی‌باشد» در حال حاضر ۳ روش برای حذف فلوراید اضافی از منابع آب وجود دارد که شامل رسوب دهی شیمیایی، تبادل یونی و اسمز معکوس می‌باشد.

آیا مصرف آب معدنی پرفشاری خون را درمان می‌کند؟
یک مطالعه به منظور تعیین تأثیر آب معدنی بر کاتیون‌های سرم مردان مبتلا به پرفشاری خون صورت گرفت.
41 مرد مبتلا به پرفشاری خون، با میانگین سنی 48 سال بر اساس سن، شاخص توده بدنی و نسبت اندازه دور شکم به دور باسن، نوع و دوز داروهای مصرفی، سیگار و مدت ابتلا به بیماری پرفشاری خون با هم مشابه سازی شدند و به‌طور تصادفی در دو گروه آزمون (20 نفر) و شاهد (21 نفر) قرار گرفتند. به گروه آزمون روزانه 2 لیتر آب معدنی و به گروه شاهد روزانه 2 لیتر آب شهر تهران به مدت 8 هفته داده شد.
نتایج این بررسی نشان می‌دهد که آب معدنی، تأثیر معنی‌دار خود را بر کاهش فشارخون در مبتلایان به پرفشاری خون با تأثیر بر میزان کاتیون‌های کلسیم، منیزیم، پتاسیم و سدیم نشان داده که این تأثیر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی را کاهش دهد.

آیا آب معدنی برای کلیه‌های سنگ ساز مفید است؟
در یک طرح اثر آب معدنی جرموک (کارخانه جرموک در شهر جرموک جنوب ارمنستان) که آب قلیایی با میزان بالای بیکربنات و کلسیم است بر روی پارامترهای کلیوی بیماران مبتلا به سنگ کلیه ارزیابی شد.
نتایج نشان داد که آب معدنی قلیایی با میزان بالای بیکربنات و کلسیم در صورت مصرف زیاد (حداقل 2 لیتر در روز) می‌تواند باعث افزایش حجم ادرار 24 ساعته pH و افزایش دفع ادراری سیترات، منیزیم و اسید اوریک در افرادی شود که کلیه سنگ ساز دارند.

آیا آب‌های معدنی از نظر میکروبی کاملاً قابل اطمینان است؟
در یک بررسی تعداد 150 نمونه از آب‌های معدنی یکی از استان‌های کشور از نظر تعداد کل میکروارگانیسم‌های هوازی، کلیفرم ها، کلیفرم های مدفوعی، اشرشیاکولای، استرپتوکوک های مدفوعی، کلستریدیوم پرفرینجنس و سودوموناس آئروجینوزا مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج حاکی از این بود که: در 25.3 درصد از نمونه‌ها هیچ‌گونه رشدی در پلیت حاوی محیط پلیت کانت آگار وجود نداشت در 72.6 درصد از نمونه‌ها از نظر تعداد کل میکروب‌های هوازی قابل قبول بوده اندودر 2 درصد از نمونه‌ها تعداد کل میکروارگانیسم‌های هوازی در سطح بالایی قرار داشت.

نیتریت و بیماری مت هموگلوبینا

نیتریت‌ها بـه دلیل ایجاد بیماری مت هموگلوبینا در انسان حائز اهمیت می‌باشند. در این بیماری اکسیژن موجود در خون کاهش می‌یابد و پوست صورت به خصوص اطراف چشم‌ها تیره می‌شود. نیتریت ممکن است در آب‌ها وجود داشته باشد خصوصاً در آب چشمه‌هایی که در معرض کودهای شیمیایی زمین‌های اطراف بوده‌اند. اداره استاندارد ملی ایران حداکثر میزان نیتریت موجود در آب‌های معدنی را 02/0 میلی‌گرم در لیتر اعلام کرده است. اما قابل توجه است که نیترات‌ها در دستگاه گوارش انسان تبدیل به نیتریت می‌شوند و میزان بی‌رویه نیترات در آب‌ها کاملاً قابل بحث است و اداره استاندارد ایران حداکثر میزان مصرف را 50 میلی‌گرم در لیتر اعلام کرده است و اگر میزان نیترات بیش از 10 میلی‌گرم در لیتر باشد عبارت «برای نوزادان مناسب نمی‌باشد» باید روی برچسب نوشته شود.

آیا آب معدنی‌های غنی شده سودمندند؟
تازه‌ترین انواع ویژه آب در بازار، آب غنی شده است که در آن آب با اجزایی مانند اکسیژن، مواد مغذی، گیاهان دارویی، ویتامین‌ها، املاح، الکترولیت‌ها و مواد محرک مثل گوآرانا (افزایش بنیه و استقامت بدن، رفع خستگی و کمک به هوشیاری ذهنی)، جین سینگ (آرام‌بخش ذهنی و بدنی) و کافیین غنی می‌شوند.
به‌طورکلی می‌توان گفت مواد معدنی مانند Ca، k، Na، Mg، sio2 و مواد مغذی دیگر در آب می‌توانند برای بدن مفید باشند.
آب‌های ویتامینه رشد و فروش چشمگیری در آمریکا داشته اما هنوز به صورت تولیدات گسترده در ایران وجود ندارد.
همچنین در مورد آب‌های غنی شده از اکسیژن باید دقت داشته باشیم که جذب آب اکسیژن‌دار در بافت دهان و در امتداد دستگاه معده‌ای – روده‌ای آغاز می‌گردد و حدوداً ۵ دقیقه بعد از نوشیدن آب غنی‌سازی شده با اکسیژن افزایش میزان) PO2 پارامتری که میزان اکسیژن موجود در خون را مشخص می‌کند (در خون مشاهده می‌گردد و تا 3 الی 4 ساعت در خون ماندگاری دارد پس در مصرف آن نباید زیاده‌روی کرد.

آیا تا به حال به برچسب مشخصات محصول دقت کرده‌ایم؟
با توجه به نکاتی که در عین حال ذکر شد اطلاع از میزان مواد موجود در آب ضروری است.
طبق اعلام اداره استاندارد کشور در برچسب گذاری نکات زیر باید رعایت شود. چنانچه فراورده حاوی بیش از یک میلی‌گرم در لیتر فلوئورید باشد باید عبارت «حاوی فلوئورید» به‌طور آشکار روی برچسب ذکر شود.
چنانچه آب معدنی حاوی بیش از دو میلی‌گرم در لیتر فلوئورید باشد باید عبارت زیر روی برچسب نوشته شود «برای نوزادان و کودکان کمتر از هفت سال مناسب نمی‌باشد» چنانچه میزان نیترات بیش از ده میلی‌گرم در لیتر باشد باید عبارت زیر روی برچسب نوشته شود «برای نوزادان مناسب نمی‌باشد»
موارد زیر در برچسب گذاری آب معدنی طبیعی ممنوع است: ذکر خواص درمانی تحت هر عنوان. استفاده از هرگونه عبارت یا تصاویر گمراه کننده و حتماً باید شرایط نگهداری (نور و دما) ذکر شود.

نتیجه‌گیری

با توجه به مطالب بیان شده باید سعی داشت که آب‌های معدنی را در کمتر از 4 هفته بعد از تولید مصرف کرد و از یخ زدگی آب‌ها در بطری و نگهداری جلوی آفتاب و دمای بالا جلوگیری کرد. همچنین حتماً به برچسب محصول دقت و اگر جمله بازدارنده‌ای روی آن بود حتماً رعایت کنیم.
بهتر است در مصرف آب‌های اکسیژنه زیاده‌روی نکنیم زیرا تأثیر اکسیژن محلول در آب بر سلامت بدن، بیشتر شبیه یک فرضیه است زیرا اجازه تولید، بر مبنای مصرف گسترده آن در خارج از کشور داده شده است.