اختلال گوارشی چیست؟

 اختلال گوارشی یا تأخیر در تخلیه معده اختلالی است که در آن عمل تخلیه محتویات معده بیش از اندازه طول بکشد که این اختلال اغلب در افراد دیابتی نوع یک و دو اتفاق می‏افتد. اختلال گوارشی زمانی ایجاد می‏شود که عصب معده صدمه ببیند و یا کارش به کلی متوقف شود. عصب واگ حرکت غذا را در دستگاه گوارش کنترل می‏کند. اگر عصب واگ صدمه ببیند ماهیچه‏های معده و روده بطور طبیعی نمی‏توانند کار بکنند و بدین ترتیب حرکت غذا کند شده و یا بطور کلی متوقف می‏شود.

به گزارش آفرینش وبه نقل از روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران دیابت می‏تواند به عصب واگ صدمه برساند مشروط برآنکه قند خون برای یک دوره طولانی بالا باشد. افزایش قند خون سبب تغییرات شیمیایی در عصب و ایجاد صدماتی در عروق تغذیه کننده اعصاب می‏شود.

نشانه ها و علائم اختلال گوارشی

سوزش سردل، تهوع، استفراغ غذای هضم نشده، احساس پری شکم، کاهش وزن، نفخ شکم، نوسان در میزان قند خون، از دست دادن اشتها، برگشت غذا از معده به مری (ریفلاکس)، اسپاسم (گرفتگی) دیواره معده، این نشانه‏ها ممکن است به صورت شدید یا متوسط (بسته به فرد) تفاوت کند.

عوارض ناشی از اختلال گوارشی

اگر غذا به مدت طولانی در معده بماند می‏تواند مشکلاتی مانند: رشد بیش از اندازه باکتریها در اثر تخمیر غذاها ایجاد کند، و همچنین ممکن است غذاها به صورت توده‏های سختی درآید که این خود می‏تواند سبب تهوع، استفراغ و انسداد در داخل معده شود. اگر این توده های سخت غذایی در مسیر عبور غذا از معده به روده انسدادی ایجاد کند خیلی خطرناک خواهد بود.

اختلال گوارشی با افزایش مشکلات در کنترل قند خون می‏تواند دیابت را بدتر کند. غذایی که سرانجام با تأخیر زیاد از معده وارد روده کوچک می‏شود و جذب می‏گردد، سبب می‏شود سطح قند خون افزایش یابد. با وجود اختلال گوارشی نمی‏توان به درستی پیش‏بینی کرد که چه وقت معده از غذا خالی می‏شود و همین سبب می‏شود که سطح قند خون نوسان یافته و کنترل آن نیز مشکل شود.

علت‌های اصلی ایجاد کننده اختلال گوارشی

اختلال گوارشی اغلب به علت: دیابت، سندرم ویروسی، جراحی معده یا عصب واگ، داروها، بخصوص آنتی کولینرژیک و نارکوتیک‏ها (داروهایی که انقباض معده را کم می‏کند) برگشت غذا از معده به مری، اختلال ماهیچه‏های صاف مثل: آمیلوئیدوز و اسکلرودرما، بیماری اعصاب مثل: نفخ شکمی و بیماری پارکینسون، اختلال متابولیکی مثل هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید)

تشخیص اختلال گوارشی با یک یا چند تست زیر انجام می‏گیرد.

عکس باریم: بعد از 12 ساعت ناشتایی شما یک مایع غلیظی به نام باریم را می‏خورید که این باریم سطح داخل معده را می‏پوشاند و بدین ترتیب با عکس گرفتن، معده، مشخص خواهد شد. بطور طبیعی معده بعد از 12 ساعت ناشتایی خالی می‏شود. اگر در عکس غذایی نشان داده شود، احتمالاً اختلال گوارشی وجود دارد. اگر عکس نشان بده که معده خالی است اما پزشک شما همچنان معتقد باشد که تخلیه معده با تأخیر انجام شده است نیاز است که این تست را مجدداً تکرار کنید و یا در یک روز ممکن است شخصی که اختلال گوارشی دارد یک وعده غذایی را بطور طبیعی هضم کند و نتیجه تست آن اشتباهاً طبیعی تلقی شود. اگر شما دیابت دارید ممکن است پزشکتان توصیه‏های خاصی را برای شما داشته باشد.

اسکن تخلیه معده با رادیوایزوتوپ

شما می‏توانید از غذایی که محتوی رادیوایزوتوپ (ماده رادیواکتیو) است بخورید و اسکن معده انجام دهید. مقدار رادیوایزوتوپ (رادیواکتیو) خیلی کم است و خطری ندارد. بعد از خوردن شما زیر دستگاهی دراز می‏کشید که می‏تواند مواد رادیوایزوتوپ را نشان دهد و بدین ترتیب تصویر غذا در داخل معده و اینکه چگونه به آرامی معده را ترک می‏کند مشخص می‏شود. اگر بعد از 2 ساعت بیش از نیمی از غذاها باقی بماند اختلال گوارشی خطرناک است.

اندازه گیری (مانومتری) معده

این تست فعالیت الکتریک و ماهیچه‏ای معده را اندازگیری می‏کند. لوله حاوی سیمی است که میزان فعالیت الکتریکی و ماهیچه‏ای معده را بوسیله مایعات هضم شده و غذاهای جامد اندازه‏گیری می‏کند. این اندازه‏گیری نشان می‏دهد که کار معده چگونه است و آیا تأخیر در تخلیه آن وجود دارد یا خیر.

تست خون

پزشک ممکن است به منظور ارزیابی آزمایشگاهی شمارش گلبولی و یا اندازه‏گیری شیمیایی و الکترولیت خون را انجام دهد. جهت رد کردن اختلالات دیگر گوارشی ناشی از دیابت ممکن است پزشک از آندوسکوپی قسمت فوقانی و سونوگرافی استفاده نماید.

آندوسکوپی قسمت فوقانی

بعد از آنکه شما یک داروی آرام بخش گرفته‏اید پزشک یک لوله دراز و باریک را از دهان به مری و بعد از آن به معده عبور دهد و از طریق آندوسکوپ پزشک می‏تواند لایه های داخل معده را نگاه کرده و هر چیز غیرطبیعی را کنترل نماید.

اولتراسوند (سونوگرافی)

جهت رد بیماری‏های کیسه صفرا و لوزالمعده ممکن است نیاز به انجام تست سونوگرافی باشد. سونوگرافی روشی است که در آن امواج صوتی را به داخل بافتها عبور می‏دهند و به این ترتیب شکل کیسه صفرا یا لوزالمعده مشخص می‏شود.

درمان

هدفهای درمانی اولیه برای اختلال گوارشی ناشی از دیابت آن است که سطح قند خون کنترل شود. درمان شامل:انسولین، داروهای خوراکی، تغییرات در زمان و نحوة غذا خوردن و در موارد شدید تغذیه از طریق لوله و یا داخل رگ می‏باشد. به این نکته توجه کنید که در اکثر مواردی که اختلال گوارشی درمان نمی‏شود و معمولاً به مرحله مزمن رسیده است. درمان کمک می‏کند تا آنجا که ممکن است شرایط بهداشتی‏تر و راحت‏تری فراهم شود.

انسولین برای کنترل قند خون

اگر شما اختلال گوارشی دارید، سرعت جذب غذا کندتر شده بنابراین زمان جذب آنرا نمی‏توان پیش‏بینی کرد. به منظور کنترل قند خون ممکن است نیاز باشد:

•انسولین بیشتری تزریق کنید.

•بعد از مصرف غذا نیز انسولین تزریق کنید.

•مکرراً سطح قند خون را بعد از خوردن غذا اندازه‏گیری کنید تا در صورت نیاز انسولین تجویز شود.

پزشک شما بر اساس نیاز شما توصیه‏های خاصی را خواهد کرد.

داروها

برای درمان اختلال گوارشی چندین دارو استفاده می‏شود. پزشک شما سعی می‏کند ازمیان داروهای مختلفی که وجود دارد دارویی که می‏تواند بیشترین اثر درمانی را داشته باشد انتخاب کند.